"मोठं होण्याची किंमत: यशस्वी लोकांचा अंतहीन संघर्ष" - डॉ प्रतिक मुणगेकर

मोठ्या माणसांना नेहमी त्रास का सहन करावा लागतो?

एक कटू सत्य आणि उघड्या डोळ्यांनी पाहण्याची गरज. मोठं होणं म्हणजे केवळ यश, संपत्ती आणि प्रसिद्धी मिळवणं नाही, तर एका अखंड संघर्षाला सामोरं जाणं आहे. लहानसहान लोकं चुकतात, पडतात आणि पुन्हा उभं राहतात, पण मोठ्या व्यक्तींच्या वाट्याला मात्र प्रत्येक चूक ही त्यांच्या पतनाचा प्रारंभ मानली जाते. का? कारण समाजाला मोठ्या माणसांचं अस्तित्व मान्यच नसतं. त्यांच्यावर प्रेम करणारे कमी आणि त्यांना खाली खेचणारे जास्त असतात.

समाजाला संघर्ष आवडतो, पण यश स्वीकारायला जड जातं. जेव्हा एखादी व्यक्ती संघर्ष करत असते, तेव्हा समाज तिच्यासोबत असतो, सहानुभूती दाखवतो. पण तीच व्यक्ती यशस्वी झाली की समाजाची नजर बदलते. तेच लोक ज्यांनी प्रोत्साहन दिलं होतं, आता तिच्या यशाला ‘संधीचं भांडवल’ म्हणू लागतात. लोकांना संघर्ष पाहायला आवडतो, पण कोणीतरी त्या संघर्षातून वर येऊन मोठं झालं, हे त्यांना पचनी पडत नाही.

मोठ्या लोकांना गृहीत धरलं जातं. यशस्वी माणसाला कधीही ‘मानव’ म्हणून पाहिलं जात नाही. त्याच्याकडून सतत आदर्श वर्तनाची अपेक्षा केली जाते. सामान्य माणूस चिडला, रागावला, थकला तरी त्याला समजून घेतलं जातं, पण मोठ्या व्यक्तीनं जर चुकूनही तसं केलं तर त्याला कठोर न्याय दिला जातो. त्याची भावनाही नाकारली जाते, कारण समाजाला वाटतं की मोठ्या माणसांना दुखावण्याचा, थकण्याचा किंवा हार मानण्याचा अधिकार नाही!

सत्य बोलणाऱ्यांना जास्त त्रास होतो. मोठे लोक खोट्या दिखाव्याऐवजी सत्य सांगतात, आणि हीच गोष्ट समाजाला त्रासदायक वाटते. कोणीतरी सत्य उघड करत असेल, चुकीला विरोध करत असेल, तर तो समाजाच्या सोयीच्या चौकटीत बसत नाही. म्हणूनच असे लोक नेहमी अडचणीत येतात. इतिहास साक्षी आहे—सत्य सांगणाऱ्यांची नेहमीच परीक्षा घेतली जाते.

संकटे वाढली की शक्तीही वाढते, पण त्याची किंमत मोजावी लागते. मोठ्या व्यक्तींना सतत कठीण प्रसंगांना सामोरं जावं लागतं. त्यांना विचारायचं झालं तरी कुणाला विचारायचं? बोलायचं झालं तरी कुणाशी बोलायचं? कारण ज्या क्षणी ते आपली व्यथा उघड करतात, त्याक्षणी समाज त्यांच्यात कमजोरी शोधतो. त्यामुळे मोठी माणसं आतून खचतात, पण बाहेरून कठीण बनतात. समाजाला त्यांचा आत्मविश्वास दिसतो, पण त्यामागचा एकाकीपणा कोणीच पाहत नाही.

विश्वासघात ही अपरिहार्य गोष्ट असते. मोठ्या लोकांनी नेहमीच हा कटू अनुभव घेतलेला असतो—जेव्हा यश लहानसं असतं, तेव्हा आपलेच लोक आपल्यासोबत असतात, पण जसा आपण मोठे होतो, तसतसे हेच लोक आपल्या विरोधात जातात. स्वार्थासाठी नाती बदलतात, मैत्री बदलते, आणि एक दिवस मोठी व्यक्ती स्वतःच्या सावलीशिवाय एकटी उरते.

मोठ्या लोकांचं दु:ख कोणी समजून घेत नाही. लोकांना वाटतं की मोठ्या व्यक्तींना कोणत्याही गोष्टीची चिंता नसते—त्यांच्याकडे पैसा आहे, नाव आहे, यश आहे. पण कोणीतरी मोठं होण्यामागे त्याच्या झगड्यांचं प्रमाण अधिक असतं. झोपेचे तास कमी असतात, मनःशांती हरवलेली असते, आणि सतत काहीतरी गमावण्याची भीती असते. लोकांना त्यांचा वैभवशाली चेहरा दिसतो, पण त्या चेहऱ्यामागे असलेल्या मानसिक तणावाची जाणीव होत नाही.

मोठ्या माणसांनी काय करावं?

1. समाजाला बदलता येणार नाही, पण स्वतःला मजबूत करता येईल – लोक काय म्हणतील, याचा विचार करणं बंद करा.

2. स्वतःच्या माणसांना ओळखा – प्रत्येकजण तुमचा मित्र नसतो. जे खऱ्या संकटाच्या काळात सोबत राहतात, तेच खरे आपले.

3. स्वतःच्या कष्टावर श्रद्धा ठेवा – यशावर इतर लोक हक्क सांगतील, पण संघर्ष तुमचाच असतो.

4. स्वतःला वेळ द्या – पैसा, प्रसिद्धी, सत्ता यांच्यापेक्षा मानसिक शांती अधिक मौल्यवान आहे.

मोठी स्वप्नं पाहणाऱ्या आणि ती पूर्ण करणाऱ्या व्यक्तींना कायम संघर्ष करावा लागतो. हा संघर्ष कधीही संपत नाही. जितके उंच जाल, तितकी वारे जास्त झोके देतील. पण ज्यांना या झोक्यांची भीती वाटत नाही, तेच शेवटी इतिहास घडवतात. म्हणून मोठी स्वप्नं बघा, संघर्षाला सामोरे जा, आणि कोणाच्याही टीकेला न जुमानता स्वतःच्या मार्गावर चालत राहा.

"कारण समाजाने कितीही विरोध केला तरी, सूर्य कधी प्रकाश देणं थांबवत नाही!"